ابر تلسکوپ‌ها شاهکارهای فناوری هستند که اطلاعات بسیار شگفت انگیز و ارزشمندی از نزدیک‌ترین تا دورترین نقاط جهان هستی به ما می‌دهند. از طوفان‌های خاکستر روی سیاره‌ی مریخ گرفته تا سقوط ستاره‌های دنباله دار در سیاره‌ی مشتری و تولد ستاره‌ها در کهکشان‌های دیگر، همه و همه با کمک این ابزارهای غول‌پیکر قابل مشاهده‌اند. با مجله‌ی فناوری‌های توان افزا و پوشیدنی همراه باشید تا با این ابزارهای انقلابی آشنا شوید.

تلسکوپ Giant Magellan یکی از ابرتلسکوپ‌های آینده خواهد بود. این ابرتلسکوپ شامل یک آینه‌ی بزگ است که از ۷ قسمت جداگانه تشکیل شده است. هر کدام از این قسمت‌ها ۲۰ تن شیشه را شامل می‌شود.

مشاهدات انقلابی گالیله

شبی در ۴۰۰ سال پیش گالیله تلسکوپ ۲ اینچی خود را به سمت آسمان گرفت و ۳ قمر مشتری را شناسایی کرد. یک شب بعد او قمر دیگری را آشکار ساخت و مشاهده کرد که یکی از قمرها در پشت مشتری ناپدید شد. با این مشاهدات ساده او ادراک انسانی را در مسیری سوق داد که هنوز هم ادامه دارد.

مشاهدات گالیله انقلابی در ستاره شناسی ایجاد کرد. تا پیش از مشاهده‌ی قمرهای مشتری توسط گالیله اعتقاد عموم بر این بود که کل جهان به دور زمین در حال گردش است و زمین در مرکز همه‌ی عالم قرار دارد. این دیدگاه پرطرفدار کودکانه به نظر می‌رسد ولی در آن زمان یک عقیده‌ی بسیار پابرجا بود. تا زمانی که گالیله تلسکوپش را ساخت، دیدگاه زمین مرکزی با نام کیهان شناسی ارسطویی دیدگاه غالب به حساب می‌آمد. اما زمانی که مشخص شد اجسام دیگری به دور مشتری در حال گردش هستند، اعتقاد به موقعیت مرکزی زمین به طور کلی از میان رفت.

مشاهدات گالیله چالش بزرگی برای درک انسان‌ها و به خصوص حکمرانان در زمان خودش بود. او برای انکار مشاهدات خود تحت فشار قرار گرفت و در بازداشت خانگی به سر می‌برد. اما گالیله هرگز مشاهداتی که با استفاده از تلسکوپ دو اینچی خود انجام داده بود را تکذیب نکرد.

البته در حال حاضر مردم مشکلی با استفاده از تلسکوپ‌ها ندارند. با گذشت زمان تلسکوپ‌های بزرگ‌تر و قدرتمندتر ساخته شدند و ما به تغییرات جنجال آفرین در عقایدمان عادت کردیم. حتی گاهی این تغییرات را پیش‌بینی کرده و منتظر وقوع آن‌ها بودیم. اکنون ابر تلسکوپ‌ها بسیار تاثیرگذار هستند. امروزه اندازه‌ی این وسایل بر حسب متر گزارش می‌شود و نه اینچ. هر بار که یک مشاهده‌ی جدید درک ما از جهان را به چالش می‌کشد، همگی در تلاش هستیم تا راه خود را بر اساس آن پیدا کنیم. در عصر حاضر دانشمندان به خاطر نتایج پژوهشی محکوم نمی شوند و در آرامش کار می‌کنند.

تلسکوپ فضایی هابل (Hubble)

نخستین ابر تلسکوپ، تلسکوپ فضایی هابل است. از زمانی که این ابر تلسکوپ در مدار نزدیک زمین قرار گرفته، درک ما از جهان از جنبه‌های گوناگونی تغییر کرده است. این تلسکوپ با کمک دوربین‌هایش جریان پایایی از عکس‌های جذاب را به زمین می‌رساند و مردم جهان را در معرض زیبایی و رمز و راز کیهان قرار می‌دهد.

می‌توان تلسکوپ فضایی هابل را نخستین ابر تلسکوپ در نظر گرفت.

هابل به همه چیز از ماه گرفته تا کهکشان‌هایی که میلیاردها سال نوری از ما دورترند، نگاهی انداخته است. این ابر تلسکوپ از هم پاشیدن یک ستاره‌ی دنباله‌دار و سقوطش در مشتری، طوفان‌های خاکستر در مریخ و مناطق تولد ستارگان در سایر کهکشان‌ها را نشان داده است. اما زمان استفاده از تلسکوپ هابل به سر آمده است و به زودی به پایان خود خواهد رسید. اکنون ابر تلسکوپ‌های دیگری در راهند.

ابر تلسکوپ‌Giant Magellan

این روزها ابر تلسکوپ‌ها پروژه‌های بسیار پرهزینه‌ای هستند و عموما چندین کشور در انجام پژوهش‌های مربوط به آن‌ها همکاری دارند. این وسایل برای پی‌گیری خطوط پژوهش خاصی ساخته می‌شوند. برخی از این موضوعات عبارتند از : طبیعت ماده‌ی تاریک و انرژی تاریک چیست؟ ماده و انرژی تاریک چگونه در جهان توزیع شده‌اند و چه نقشی دارند؟ آیا سیارات دیگری مانند زمین و منظومه‌های دیگری مانند منظومه‌ی خورشیدی وجود دارند؟ آیا ساکنان دیگری در جهان هستی زندگی می‌کنند؟ آیا ما تنها موجودات زنده‌ی جهانیم یا موجودات دیگری نیز وجود دارند؟ سیارات، سامانه‌های خورشیدی و کهکشان‌ها چگونه شکل گرفته و تکامل میابند؟

تعدادی از ابر تلسکوپ‌ها بر روی زمین و تعداد دیگری از آن‌ها در فضا خواهند بود. برخی از ابر تلسکوپ‌ها شامل آینه‌های بزرگی هستند که از چندین بخش جداگانه تشکیل شده‌اند که این بخش‌ها به وسیله‌ی سامانه‌های رایانه‌ای کنترل می‌شوند. یک تلسکوپ ۳۰ متری تقریبا شامل ۵۰۰ عدد از این بخش‌هاست. تلسکوپ بسیار بزرگ اروپایی (European Extremely Large Telescope) نیز ۸۰۰ عدد از این بخش‌ها را دارد. تلسکوپ Giant Magellan بر اساس طراحیش تنها ۷ بخش دارد اما قطر هر بخش بیش از ۸ متر است و هر کدام از آن‌ها ۲۰ تن شیشه را شامل می‌شوند.

این نمای هنری گنبد تلسکوپ بسیار بزرگ اوپایی (E-ELT) را نشان می‌دهد. این تلسکوپ اکنون در حال ساخت است و نخستین فعالیت خود را در سال ۲۰۲۴ انجام خواهد داد.

ابر تلسکوپ LUVOIR

برخی از ابر تلسکوپ‌ها در نور فرابنفش و برخی در نور مادون قرمز عمل می‌کنند. بعضی از آن‌ها نیز قابلیت مشاهده در نور مرئی را دارند. ابرتلسکوپ‌هایی نیز هستند که در یک طیف نوری گسترده کار می‌کنند. ابر تلسکوپ «فرابنفش، نوری و فروسرخ Surveyor » یک ابر تلسکوپ فضایی بسیار عظیم خواهد بود که موقعیت مکانی آن یک و نیم میلیو کیلومتر از زمین دورتر است. LUVOIR شامل یک آینه‌ی چند قطعه‌ای ۱۶ متری است که تلسکوپ هابل با آینه‌‌ی ۲٫۴ متری در مقابل آن یک کوتوله به حساب می‌آید.

ابر تلسکوپLarge Synoptic Survey

برخی از ابر تلسکوپ‌ها توانایی تشخیص ظریف‌ترین جزئیات را در فاصله‌های دور دارند. اما برخی دیگر همانند تلسکوپ Large Synoptic Survey طی ۱۰ سال وظیفه‌ی نقشه برداری از تمامی آسمان در دسترس را دارند. این کار با عکس برداری از یک منطقه از آسمان در دفعات بسیار زیاد انجام خواهد شد. نتیجه یک نقشه‌ی زنده و پویا از آسمان خواهد بود که تغییرات با زمان را نشان می‌دهد. این نقشه‌ برای هر کسی که به یک رایانه و اتصال اینترنت مجهز باشد، در دسترس خواهد بود.

تصویری از گروه در حال کار بر روی تلسکوپ Large Synoptic Survey

با وجود ابر تلسکوپ‌ها و درک هر چه بیشتر کیهان ما شاهد دوران بسیار هیجان انگیزی خواهیم بود. ما قادر خواهیم بود شکل گرفتن سیارات در اطراف ستاره‌های جوان را تماشا کنیم، نگاهی به نخستین دوران شکل‌گیری جهان هستی داشته باشیم، و با جست و جو در جو سیارات خارج از منظومه‌ی خورشیدی به دنبال علائم حیات بگردیم. حتی ممکن است در نهایت بتوانیم رمز ماده‌ی تاریک و انرژی تاریک را کشف کنیم و به نقش آن‌ها در جهان هستی پی ببریم. حتما در این مسیر مشاهدات و اکتشافات پیش‌بینی نشده ما را غافل‌گیر خواهند کرد.
ابرتلسکوپ‌ها شاهکاری‌های فناوری هستند. بدون دسترسی به سطوحی از فناوری که امروزه در جهان موجود است، ساخت این ابزارها امکان‌پذیر نبود. در واقع توسعه‌ی ابرتلسکوپ‌ها موجب پیشرفت فناوری شده است. باید به خاطر داشته باشیم که ظهور این ابزارها ریشه در مشاهدات ساده‌ی گالیله با استفاده از تلسکوپ دو اینچی و کنجکاوی او درباره‌ی طبیعت دارد.

بیشتر بخوانید:

>>آیا در فضا امکان تولید مثل وجود دارد؟

>>استفاده از نانو لوله‌های کربنی در ساخت تجهیزات فضایی ناسا

>>تلاش برای ساخت موشک های تک مرحله ای

منبع: universetoday

استفاده و بازنشر این نوشتار تنها با ذکر لینک منبع و نام «مجله‌ی فناوری‌های توان افزا و پوشیدنی» مجاز است.