امروزه دلایل متعددی وجود دارد که انسان‌ها و حتی موجودات دیگر برای سلامتی خود به وسایل و ابزارهای کمکی نیاز داشته باشند. از ساده‌ترین آنها مانند عینک گرفته تا پیشرفته ترین آن‌ها مانند اندام‌های مصنوعی کنترل شونده با ذهن. اگر شما کمی با این ابزارها آشنایی داشته باشید احتمالا اسم اُرتِز (orthosis)، پروتز (Prosthesis) و این اواخر اسکلت بیرونی (exoskeleton) به گوشتان خورده است. این ابزارها هرکدام چه کاری انجام می‌دهند و تفاوتشان در چیست؟

نویسنده: سهند حسین‌پور*

اُرتِز(orthosis)

به وسیله‌ای گفته می‌شود که برای جلوگیری از بدشکلی‌ها و تصحیح و نگهداری و ثابت‌کردن قسمت‌های مختلف بدن و بازگرداندن توانایی از دست رفته فرد در موازات اندام‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این افزار معمولا در بیمارانی به کار گرفته می‌شود که در استفاده از اندام‌های خود مانند بازو و پا به دلایل متعددی مثل کج‌بودن و کم توانی اندام، با مشکل مواجه هستند. عینک، کمربند طبی، زانوبند طبی نمونه‌هایی از اُرتزها هستند.

پروتز (Prosthesis)

پروتزها اندام‌های مصنوعی هستند که در بدن فرد و برای جایگزینی اندامِ از دست رفته‌اش قرار داده می‌شوند. فناوری جدید این امکان را داده است که بتوان اکثر اندام‌ها و عضوهای بدن را با کاربرد مشابه و مصنوعی بازتولید کرد. اکثر استفاده‌کنندگان از پروتزها، کودکان دارای نقصِ هنگامِ تولد یا صدمه دیدگان حوادث هستند. دندان مصنوعی، پا و دست مصنوعی نمونه‌هایی از این وسیله‌ها هستند. ناگفته نماند بعضی از پروتزها مانند چشم سرامیکی مصنوعی صرفا برای جنبه زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اسکلت بیرونی (exoskeleton)

به ربات‌ها و ابزارهای پوشیدنی اطلاق می‌شوند که با پوشیدن آن‌ها توسط کاربر، امکان حرکت اندام غیرفعال بیمار یا افزایش قدرت و کارایی آن توسط این محصول فراهم می‌شود. این وسیله می‌تواند کاربردهای پزشکی یا نظامی و غیره داشته باشد و با توجه به نیازها در انواع مختلفی موجود است.

تفاوت‌ها

اصلی‌ترین و عمده‌ترین تفاوت بین ارتز و پروتز در این است که ارتز برای افزایش و بهبود کارایی اندامِ موجودِ بدن به کار گرفته می شود، درحالی‌که پروتز جایگزین اندامی که در بدن فرد نیست و یا کاملا ازبین رفته می‌شود.

در این بین، اسکلت بیرونی می‌تواند در مواردی خاص نقش هر دو را به خوبی ایفا کند. به این صورت که هم توانایی افزایش و یا اصلاح کارایی اندامِ موجود مثلا دست فلج را داراست و هم این قابلیت را دارد که جایگزین کلی و همیشگی اندام مرتبط با اسکلت بدن مانند پا و دست شود.

منبع: Aopa