تبلیغات بزرگ ‌نمایانه‌ای که امروزه برای توسعه فناوری‌های پزشکی و مراقبت‌های درمانی انجام می‌گیرد، نباید نگاه مخاطبان و علاقه‌مندان این حوزه را نسبت به احتمالات آینده‌ی آن منحرف کند. در این مقاله از مجله‌ی فناوری‌های توان افزا و پوشیدنی به معرفی فناوری‌هایی در حوزه‌ی سلامت می‌پردازیم که در مورد آن‌ها بیش از اندازه بزرگ نمایی شده است. علاقه مندان و فعالان در زمینه‌ی فناوری‌های سلامت با آگاهی از این موارد و کسب بینشی مثبت، خواهند توانست فرصت‌های واقع گرایانه‌ در این حوزه را تشخیص داده و در توسعه‌ی فناوری‌های مربوط به آن‌ کوشا باشند.

نمونه‌ای حاصل از بزرگ نمایی رسانه‌ها، داستان شرکت ترانوس (Theranos) و بنیان‌گذار آن Elizabeth Holmes است. پس از گذشت یک دهه انتظار ناآگاهانه، مجله‌ی Wall Street نگرانی‌هایی جدی در مورد آزمایش خون یک قطره‌ای این شرکت اظهار کرده است. اکنون باید منتظر جزئیات روشن و دقیق در مورد این فناوری باشیم. همچنین می‌توان به فناوری اپتوژنتیک (Optogenetics) اشاره کرد. این فناوری که از نور برای کنترل رفتار سلول‌های بافت‌های زنده استفاده می‌کند، هنوز به صورت امیدی برای آینده باقی مانده است. همچنین می‌توان جاقوی جراحی iKnife را نام برد که ادعا شده بود حین عمل جراحی توانایی شناسایی سلول‌های سرطانی را دارد اما در حال حاضر تقریبا هیچ خبری از این ایده نیست.

هر روش و فناوری جدیدی که در پزشکی معرفی می‌شود باید بر مبنای شواهد و دلایل کافی تایید شده، و سپس اخبار مربوط به آن در جهان منتشر شود. دادن امید بیهوده در این حوزه از فناوری بسیار خطرناک است. بنابراین لازم است با کنار گذاشتن هیجان، نوآوری‌های فناوری پزشکی را به دقت بررسی کرده و آن‌ها را بر اساس روشی منطقی و برپایه‌ی شواهد بسنجیم. بزرگ‌نمایی در مورد این فناوری‌ها می‌توان منجر به سقوط فرآیند توسعه و ایجاد حباب سرمایه‌گذاری شود. با ارائه‌ی وجوه منفی می‌توان از به وجود آمدن چنین شرایطی پیش‌گیری کرده و راه را برای کسب موفقیت‌های آینده باز کنیم.

در ادامه با ۶ فناوری پزشکی که در معرفی آن‌ها به جهان بزرگ نمایی شده، آشنا می‌شویم.

۱- چاپ سه‌بعدی داروها

شما برای سفارش دادن قرص‌هایتان به داروخانه مراجعه می‌کنید. کافی است نام آن را به داروساز بگویید تا او چند لحظه بعد قرص‌های سفارشی چاپ شده با مقادیرمشخص را در اختیارتان قرار دهد. اگرچه این صحنه‌ی شگفت‌انگیزی است، اما هنوز با آن فاصله‌ی زیادی داریم.

نخستین داروی تولید شده با چاپ سه بعدی Spritam نام دارد. این دارو که در سال ۲۰۱۵ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده است، سریع حل می‌شود و برای درمان بیماری صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته می‌توان این ایده را در نظر گرفت که شرکت‌های کوچک به دنبال روش‌های دیگری برای تولید سریع‌تر دارو و افزایش سرعت جذب آن در بدن باشند. برای عملی شدن چنین ایده‌ای تمامی زنجیره‌ی تولید دارو باید متحول شود و این کار ماه‌ها و شاید سال‌ها زمان نیاز دارد.

در حال حاضر تولیدات دارو سرعت پایینی دارد و شرکت‌های دارویی از فناوری‌های جدیدی که می‌تواند تولیدات آن‌ها را متحول کند، استقبال نمی‌کنند.

۲- لنزهای تماسی دیجیتالی برای بیماران دیابتی

گوگل در سال ۲۰۱۴ اختراعی را در اداره‌ی ثبت اختراع و نشان تجاری ایالات متحده آمریکا به ثبت رساند. این اختراع یک لنز تماسی دیجتالی مجهز به چندین حسگر بود که قابلیت تشخیص پلک زدن و مزایایی مانند ورق زدن صفحه‌های کتاب الکترونیکی با چشمک زدن را داشت. بعدها جزئیات بیشتری در مورد این ایده ارائه شد که نشان می‌داد کاربردهای متفاوتی برای لنزهای تماسی در نظر گرفته شده است. مانند اندازه‌گیری گلوکز خون از اشک‌ انسان.

در سال ۲۰۱۴ شرکت گوگل اظهار کرد که در خوشبینانه‌ترین حالت طی ۵ سال آینده لنزهای تماسی دیجیتالی را ارائه خواهد کرد و حتی آزمایش این لنزها در زمانی نزدیک‌تر آغاز خواهد شد. با این حال این شرکت چندین بار زمان عرضه را به تعویق انداخته و به طور واضح در مورد توسعه‌ی لنزهای تماسی اطلاعاتی ارائه نکرده است. آن‌ها حتی در اعلان رسمی خود اشاره کردند که دانشمندان مدت زیادی است به دنبال یافتن راهی برای استفاده از مایعات بدن برای مشخص کردن سطح گلوکز خون هستند، اما از آن‌جایی که جمع آوری اشک و مطالعه بر روی آن دشوار است، هرگز یک گزینه‌ی واقعی در نظر گرفته نشده است.

۳- کیوسک‌های پزشکی از راه دور

ایده‌ی اصلی کیوسک‌های پزشکی از راه دور شرکت Healthspot، فراهم کردن مراقبت‌های پزشکی باکیفیت و راحت در مکان‌های پر رفت و آمد مانند مکان‌های خرید یا ادارات بود که یک ادغام واقعی از دو حوزه‌ی پزشکی از راه دور و مراقبت شخصی به حساب می‌آمد. بیماران در محل زندگی خود از طریق تماس ویدئویی با مشاوران ارتباط برقرار می‌کردند و مراقبت‌های فردی خود را دریافت می‌کردند.

در حالی که این ایده در ابتدا یک ایده‌ی انقلابی به نظر می‌رسید، شرکت Healthspot ورشکست شد زیرا خدمات سلامت Healthspot بر اساس وعده‌های این شرکت نبود. همچنین می‌توان به بالا بودن هزینه‌ی خدمات و کوچک بودن بازار هدف این فناوری اشاره کرد. افزون بر این، اندازه‌ی کیوسک‌ها در عصری که گوشی‌های هوشمند قادر به پخش ویدئوهای HD هستند، خیلی بزرگ بود.

۴-فناوری اندام روی تراشه ( Organs-on-chips)

تغییر روش از آزمایش‌های بالینی طولانی و بسیار گران قیمت به تراشه‌های بسیار کوچک که می‌توانند به عنوان مدلی از سلول‌های انسان، اعضا یا سامانه‌های فیزیولوژیکی کامل استفاده شوند، مزایای بسیاری دارد. با استفاده از این تراشه‌ها می‌توان آزمایش‌ داروها را بدون هیچ محدودیتی و با دقت و سرعت بیشتری انجام داد. فناوری اندام روی تراشه قادر به استفاده از سلول‌های بنیادی برای مدل سازی اندام‌های بدن به وسیله‌ی مجموعه‌ای از دستگاه‌ها است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که این فناوری انقلابی در آزمایش‌های بالینی است و می‌تواند به طور کامل جایگزین آزمایش‌های حیوانی شود. همچنین این فناوری می‌تواند مراقبت‌های سرطانی را بهبود بخشد.

گرچه آزمایش‌ها امیدوار کنند هستند اما هنوز تا شبیه سازی واقعی و کامل فیزیولوژی بدن فاصله دارند. حتی اگر بتوان اعضای جداگانه را با تقلید از اعضای بدن مدل سازی کرد، متصل کردن آن‌ها به یکدیگر از آن چه ما فکر می‌کنیم پیچیده‌تر است.

۵- واقعیت افزوده

با این که واقعیت افزوده پزشکی حوزه‌ی جدیدی در مراقبت درمانی است، ایده‌های نابی در استفاده از آن وجود دارد. در آینده ممکن است دانشجویان پزشکی به جای مطالعه‌ی آناتومی بدن از روی جسد انسان، از جداول کالبد شکافی مجازی بهره ببرند. کتاب‌های درسی حجیم که منابع یادگیری ما هستند، با استفاده از واقعیت مجازی به مدل‌ها و راه‌حل‌های مجازی سه‌بعدی تبدیل خواهند شد. در طول عمل جراحی جراحان می‌توانند، مثلا رگ‌های خونی داخل کبد را بدون باز کردن اعضا، از طریق ساختارهای تشریحی ببینند و این امکان به آن‌ها کمک می‌کند که برش‌ها را با دقت بیشتری انجام دهند.

شرکت‌های مختلفی در حال کار بر روی استفاده از فناوری واقعیت افزوده در زمینه‌ی پزشکی هستند . در حال حاضر تنها هولولنز(Hololens) که بسیار گران قیمت است، در دسترس توسعه دهندگان قرار دارد. بر اساس تجربیات یک جراح آمریکایی، استفاده از هولولنز محدودیت‌هایی دارد که امیدوار است در نسخه‌ی بعدی برطرف شود.

همچنین Magic Leap، شرکتی که در فلوریدا واقع شده، هنوز حتی نمونه‌ی اولیه‌ی محصول خود را ارائه نکرده است. محصولی که آن را واقعیت مخلوط (mixed reality) نامیده‌اند و قرار است ترکیبی از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده باشد. بنابراین هیچ گواهی وجود ندارد که شرکت Magic Leap بتواند ادعای خود را در عمل نشان دهد. معمولا فیلم‌های تبلیغاتی بسیار بهتر از زندگی واقعی هستند.

۶- دستگاه سه‌کاره پزشکی (Medical tricorder)

در فیلم پیشتازان فضا وقتی که دکتر McCoy دستگاه سه‌کاره خود را برداشت و یک بیمار را اسکن کرد، آن دستگاه قابل حمل دستی، بلافاصله علائم حیاتی و معیارهای دیگر را نشان داد. نکته‌ی اصلی در کاربرد دستگاه مراقبت پزشکی قابل حمل این است که شما را قادر می‌سازد بیمار را در هر مکانی درمان کنید.

در حال حاضر تلاش‌های بسیاری برای دست یافتن به این سطح از مراقبت‌های پزشکی انجام می‌شود. برای نمونه می‌توان Scanadu را نام برد که دستگاهی قابل حمل برای تقویت بیماران است، یا Viatom Checkme که نه تنها دمای بدن بیمار را اندازه‌گیری می‌کند، بلکه قادر است نوار قلب او را نیز نشان دهد. این دستگاه همچنین میزان و ریتم ضربان قلب، سطح اشباع اکسیژن، فشار خون سیستولیک (systolic)، فعالیت‌های بدنی و خواب را اندازه‌گیری می‌کند. بسیاری معتقدند که چالش Qualcomm Tricorder XPrize ممکن است موجب توسعه‌ی دستگاهی شود که بتواند هرگونه بیماری را تشخیص دهد و به افراد در زمینه‌ی مراقبت‌های سلامت حق انتخاب بیشتری بدهد.

در بخش دوم این مقاله با ۶ فناوری پزشکی دیگر که در معرفی آن‌ها به جهان بزرگ نمایی شده، آشنا خواهیم شد.

بیشتر بخوانید:

>>نرم‌افزار HoloAnatomy پیشگام استفاده از واقعیت افزوده در دانشکده‌های پزشکی

>>نظارت بر گلوگز و ارائۀ واقعیت افزوده با لنزهای تماسی الکتریکی چشم

>>فناوری اندام روی تراشه جایگزینی برای آزمایش‌های حیوانی

منبع: medicalfuturist

استفاده و بازنشر این نوشتار تنها با ذکر لینک منبع و نام «مجله‌ی فناوری‌های توان افزا و پوشیدنی» مجاز است.