بیماران مبتلا به آسیب نخاعی (SCI) از تغییرات در بازنمایی بدن شکایت دارند که به طور بالقوه منجر به عواقب منفی فیزیکی و روانی می‌شود. در ادامه قصد داریم اثرات تمرین راه رفتن با ربات اسکلت بیرونی را بر بهبود بازنمایی بدن (BR) و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آسیب نخاعی بررسی کنیم. با مجله فناوری‌های توان‌افزا و پوشیدنی همراه باشید.

آسیب طناب نخاعی

آسیب طناب نخاعی (SCI) آسیبی است که بخشی از نخاع یا عصب‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به از دست دادن دائمی یا موقت عملکرد حرکتی، حسی و ارادی می‌شود. آسیب نخاعی دارای شیوع تخمینی ۵۴ مورد در هر ۱ میلیون نفر و میزان مرگ و میر بیمارستانی حدود ۸٪ است. آسیب نخاعی بسته به میزان آسیب به کامل یا ناقص تقسیم می‌شود. در یک آسیب کامل، توانایی ارسال و دریافت پیام از مغز به اندام‌های بدن مختل می‌شود، پیام‌هایی که حواس، حرکت و عملکرد خودکار زیر سطح آسیب را کنترل می‌کنند. بیمار هیچ احساسی در زیر محل آسیب درک نمی‌کند و نمی‌تواند هیچ حرکتی ارادی انجام دهد. در یک آسیب ناقص، نخاع می‌تواند برخی از پیام ها را به/از مغز و بقیه بدن منتقل کند. بنابراین، برخی از عملکردهای حرکتی و حسی ممکن است در امان باشند. بسته به محل و شدت آسیب، علائم و پیامدهای دراز مدت می‌تواند به طور قابل توجهی از درد و بی‌حسی تا فلج کامل متفاوت باشد.

 عوارض آسیب نخاعی شامل افزایش خطر عفونت، بی‌اختیاری، ریفلاکس ادراری، سنگ کلیه و نارسایی کلیه است. با توجه به ناتوانی‌های بالقوه، آسیب نخاعی نه تنها بر فعالیت‌های زندگی روزمره، بلکه بر رفاه اجتماعی و روان‌شناختی و کیفیت زندگی تأثیر بسزایی دارد. افزون بر این، آسیب نخاعی بیشتر افراد جوان در سن کار را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که منجر به هزینه‌های اجتماعی-اقتصادی مرتبط می‌شود. توانبخشی به زمان و منابع بسیار (گروه‌های چند رشته‌ای، تجهیزات اختصاصی، فضاها) نیاز دارد تا به نتایج بهینه دست یابد.

بازنمایی بدن

بیماران مبتلا به آسیب نخاعی ممکن است تغییراتی را در بازنمایی بدن خود (BR) تجربه کنند که پیامدهای جسمی و روانی جدی و منفی دارد. بازنمایی بدن به ادراک، حافظه و شناخت مربوط به بدن اشاره دارد و به طور مداوم توسط ورودی‌های حسی به روز می‌شود. بازنمایی بدن شامل: (۱) تصویر بدن، بازنمایی آگاهانه از بدن، از جمله عملکردها و روابط اعضای بدن میان خود و همچنین با بیرون و (۲) طرح بدن، یک بازنمایی پویا از خواص بیومکانیکی بدن است. این دو مفهوم تنها برای اهداف پژوهشی تقسیم می‌شوند، زیرا در واقع بخشی از یک عنصر هستند.

بازنمایی بدن دائماً در حال تحول است و بر زندگی و روابط بین فردی تأثیر می‌گذارد. همچنین نوروپلاستیسیته شناخته شده مغز امکان سازماندهی مجدد ادراکات بدنی را بر اساس بازخورد داخلی و خارجی فراهم می‌کند. بازنمایی بدن شامل ادراکات و نگرش‌های مربوط به خود بدن است، مانند افکار، باورها، احساسات و رفتارها. این جنبه‌های بازنمایی بدن ممکن است بر عملکرد روانی، اجتماعی و ثبات عاطفی تأثیر گذارد.

نشان داده شده است که بازنمایی بدن بر نتایج توانبخشی تأثیر دارد. در واقع، تغییر بازنمایی بدن می‌تواند منجر به نارضایتی از تصویر بدن، از دست دادن عزت نفس، کاهش کیفیت زندگی و خلق و خوی بیماران و همچنین انزوای اجتماعی شود و دشواری حرکت در محیط اطراف را افزایش دهد.

تا آنجا که می‌دانیم، مطالعات اندکی در مورد نقش بازنمایی بدن در بیماران آسیب نخاعی انجام شده است. نتایج یک پژوهش نشان داد توانبخشی منجر به بهبود بازنمایی بدن و همچنین بهبود افسردگی و اضطراب می‌شود، که نشان می‌دهد توانبخشی باید مداخلات را برای تغییرات بازنمایی بدن هدف قرار دهد. در بیماران مبتلا به آسیب نخاعی، توانبخشی عمدتاً با هدف رسیدن به بالاترین سطح عملکرد ارادی بدون توجه لازم به بازنمایی بدن بیمار انجام می‌شود. با این حال، شواهد نشان می‌دهد سازماندهی مجدد سیستم‌های حسی و حرکتی پس از آموزش توانبخشی در بیماران مبتلا به آسیب نخاعی، با اثرات مثبت بر بازنمایی بدن همراه است.

مزایای ایستادن و راه رفتن برای بیماران آسیب نخاعی

اگرچه ویلچر وسیله حرکتی اصلی برای بیماران آسیب نخاعی با ناتوانی دائمی یا پیشرونده است، توانایی رسیدن به وضعیت عمودی و راه رفتن طبیعی برای اهداف فیزیکی و روانی، از جمله عزت نفس و بازنمایی بدن، اساسی است. به طور ویژه، وضعیت ایستاده اثرات مفیدی بر تنفس (به دلیل کاهش فشار روی اندام‌های داخلی و بهبود حجم ریه و اکسیژن‌رسانی خون) و همچنین بر سیستم گردش خون دارد، از جمله پیشگیری از ادم اندام تحتانی و افت فشار خون ارتواستاتیک. افزون بر این، ایستادن و راه رفتن طبیعی موجب بهبود هم در عملکردهای گوارشی و هم تراکم استخوان می‌شود. در مورد اثرات روانی، نشان داده شده است که ایستادن اثر روانی اجتماعی مثبتی بر کاربر دارد، زیرا کیفیت زندگی، شادی و استقلال و همچنین عزت نفس و آزادی انجام فعالیت‌ها را افزایش می‌دهد. روش‌های توانبخشی مرسوم، از جمله یادگیری مجدد حرکتی یا تسهیل عصبی و عضلانی در بهبود عملکرد حرکتی و بازنمایی بدن مؤثر هستند.

اسکلت بیرونی، روش جدید توانبخشی

در طول سال‌های گذشته، روش‌های جدیدی برای آموزش حرکتی توسعه یافته‌اند و دستگاه‌های رباتیک منجر به نتایج امیدوارکننده‌ای شده‌اند. به طور ویژه، اسکلت‌های بیرونی در رسیدن به وضعیت ایستادن طبیعی و راه رفتن کمک کننده هستند.

اسکلت‌های بیرونی برای افراد دچار آسیب نخاعی مناسب هستند زیرا به بیماران امکان ایستادن، راه رفتن و حتی امکان بالا رفتن از پله‌ها را می‌دهند و در نتیجه آنها را مستقل‌تر می‌کنند. با این حال، این دستگاه‌ها به آموزش تخصصی و میزان قابل توجهی همکاری و تلاش بیمار در مورد روش کنترل و حالت راه رفتن نیاز دارند. افزون بر این، برخی محدودیت‌های تولیدی در رابطه با قد و وزن کاربر وجود دارد. در نهایت، هزینه‌های اسکلت بیرونی قابل چشم پوشی نیست.

اسکلت‌های بیرونی بیماران آسیب نخاعی را قادر می‌سازند روی سطح زمین راه بروند که یک تمرین حرکتی قابل اعتماد است و به بیمار امکان می‌دهد با اطلاعات حسی حرکتی و حس عمقی کنترل بهتری بر روی بدن خود و محیط اطراف داشته باشد. این می‌تواند هم نتایج حرکتی و هم جنبه‌های شناختی و عاطفی، از جمله بازنمایی بدن، و همچنین تعامل اجتماعی و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. چنین تمرین راه رفتنی موجب بهبود حس عمقی می‌شود، که به نوبه خود بر جنبه عاطفی بازنمایی بدن تأثیر می‌گذارد، زیرا آنها ارتباط نزدیکی با هم دارند. مشخص است که بازنمایی بدن به طور مداوم در حال تکامل است، همانطور که شکل‌پذیری مغز (پلاستیسیته)، ادراک متفاوتی از بدن را در نتیجه بازخورد درونی و بیرونی سازماندهی می‌کند و بر زندگی و روابط بین فردی تأثیر می‌گذارد.

نتیجه گیری

در نهایت، آسیب نخاعی می‌تواند بازنمایی بدن بیمار را تغییر دهد و بر سلامت جسمی و روانی او تأثیر بگذارد. بر اساس نتایج یک پژوهش، آموزش راه رفتن با اسکلت بیرونی می‌تواند برای به دست آوردن تغییرات مثبت در بازنمایی بدن، به ویژه برای کاهش پریشانی روانی و درک پاها  و ران‌ها، که هر دو بر نتایج بالینی تأثیر می‌گذارد، مفید باشد. بنابراین، این رویکرد جدید ممکن است راهی برای ارائه توانبخشی شخصی‌تر به بیماران باشد. اگرچه مطالعات دیگری با نمونه‌های بزرگ‌تر و پیگیری طولانی‌تر برای تأیید این نتایج امیدوارکننده مورد نیاز است، استفاده از فناوری‌های نوین توانبخشی می‌تواند راهی ارزشمند برای ارتقای بهبود عملکردی بیماران نخاعی نه تنها برای بهبود عملکرد حرکتی بلکه برای هدف‌گیری بازنمایی بدن باشد.

>> خاصیت نوروپلاستیسیته مغز یا Neuroplasticity چیست؟

>> تأثیر اسکلت بیرونی اندام تحتانی بر راه رفتن بیماران ضایعه نخاعی

منبع: doi.org/10.3390/jpm12040619

«استفاده و بازنشر مطالب تنها با ذکر لینک منبع و نام (مجله فناوریهای توان افزا و پوشیدنی) مجاز است»